Is een vertrouwenspersoon verplicht?
Om maar direct antwoord te geven op deze vraag: nee, op dit moment is er (nog) geen wettelijke verplichting om een vertrouwenspersoon te hebben. Maar…toch is het wél erg verstandig om hier over na te denken:
- Op grond van de Arbowet en van de Wet bescherming klokkenluiders kan een vertrouwenspersoon een essentieel onderdeel zijn van het interne beleid in de organisatie om werknemers te beschermen tegen psychosociale belasting en integriteit te ondersteunen. Daarover lees je hieronder meer.
De Nederlandse Arbeidsinspectie controleert bij grotere bedrijven dan ook op de aanwezigheid van een (interne of externe) vertrouwenspersoon. - Op grond van een cao of afspraken in de branche waarin jouw organisatie werkt, kan het verplicht zijn om een vertrouwenspersoon aan te stellen. Dit kan zowel intern als extern.
- Bij de Eerste Kamer ligt momenteel een wetsvoorstel om voor organisaties met 10 werknemers of meer toegang tot een vertrouwenspersoon wettelijk verplicht te maken. Hier lees je meer over dit wetsvoorstel. Confidare volgt de status van dit wetsvoorstel uiteraard op de voet.
De vertrouwenspersoon en de Arbowet
Op grond van de Arbowet is een werkgever verplicht om zijn werknemers te beschermen tegen lichamelijke, psychische en sociale klachten (psychosociale arbeidsbelasting, 'PSA'). Denk hierbij aan ongewenste omgangsvormen op de werkvloer, (seksuele) intimidatie, pesten, discriminatie en werkdruk.
Werkgevers moeten beleid opstellen en uitvoeren om dit tegen te gaan. Het aanstellen van een vertrouwenspersoon kan een belangrijk onderdeel van dat beleid zijn. Werknemers die te maken krijgen met bijvoorbeeld ongewenst gedrag hebben iemand nodig die onafhankelijk is, een luisterend oor biedt en in staat is deskundige begeleiding te geven.
Dit mag trouwens zowel een interne als een externe vertrouwenspersoon zijn.
De vertrouwenspersoon en de Wet bescherming klokkenluiders
Voor werkgevers met 50 werknemers of meer gelden vanaf 17 december 2023 op grond van de Wet bescherming klokkenluiders (Wbk) strengere eisen aan de interne meldprocedure. Dit geldt ook voor sommige werkgevers met minder dan 50 werknemers, bijvoorbeeld voor bedrijven die werken in de financiële diensten of in offshore olie- en gasactiviteiten.
In de interne meldprocedure moet onder andere staan hoe met een melding wordt omgegaan en binnen welke termijn de melder een reactie krijgt. Ook moet de melder een adviseur in vertrouwen kunnen raadplegen over het vermoeden van een misstand. Het is logisch dat deze adviseur een (externe of interne) vertrouwenspersoon is. Want hij of zij is opgeleid om met gevoelige informatie om te gaan, en heeft de kennis en ervaring om een melder goed te ondersteunen.
Verplichting op grond van een cao of branche-afspraken
In een aantal sectoren is er afgesproken dat werkgevers verplicht een vertrouwenspersoon moeten aanstellen (intern of extern). Dat kan op basis van een cao of branche-afspraken zijn. Het is ook mogelijk dat in de toepasselijke klokkenluidersregeling de verplichting is opgenomen om een vertrouwenspersoon aan te stellen.
Wetsvoorstel vertrouwenspersoon
Het is al door de Tweede Kamer aangenomen en ligt momenteel bij de Eerste Kamer: het wetsvoorstel ‘Verplichtstelling vertrouwenspersoon ongewenst gedrag op de werkvloer’. Hierin is de verplichting opgenomen tot instelling van een vertrouwenspersoon bij organisaties met 10 of meer werknemers. Dat kan een interne en/of een externe vertrouwenspersoon zijn. Lees hier meer over de status en inhoud van dit wetsvoorstel.
Kostenbesparend en productiever
Op het moment van schrijven is er dus niet altijd een verplichting om een vertrouwenspersoon te hebben. Toch is er ondanks het (nog niet) hebben van een verplichting daartoe, alle reden om een vertrouwenspersoon aan te stellen:
- Een vertrouwenspersoon draagt bij aan een prettige werkomgeving. Een fijne werkplek zorgt voor tevreden én - ook niet onbelangrijk - productieve werknemers;
- Met een laagdrempelig en vertrouwelijk aanspreekpunt worden arbeidsconflicten voorkomen, en anders sneller opgelost. Dat scheelt geld, tijd en energie;
- Een gezonde, veilige werkomgeving zorgt voor minder ziekteverzuim. Werknemers die zich gesteund voelen door een vertrouwenspersoon zijn over het algemeen veerkrachtiger en beter in staat om voor zichzelf op te komen;
- Minder (ongewenst) vertrek binnen de organisatie omdat werknemers zich niet gehoord voelen.
